با شروع فصل گلدهی سوسن چلچراغ، مراسمی با عنوان «جشنواره سوسن چلچراغ» در داماش برگزار میشود.
گلی است بسیار کمیاب، تنها در دو نقطه از جهان که در رشته کوه البرز از فلات ایران قرار دارند، به صورت طبیعی میروید و پرتراکمترین رویشگاه آن در یک ناحیهی کوچک از جنگلهای داماش و حدود 2000 نمونه است، در منطقهای حفاظت شده. گل سوسن چلچراغ، هدیهای است از فصل زیبای بهار که در آخرین ماه رفتنش، به ایران پیشکش میکند. این گل را با نام سوسن سفید نیز میشناسند.
باید به جاده قزوین – لوشان بروید و وارد جاده فرعی جیرنده شوید، ناهموار و پیچدرپیچ است اما پس از حدود 42 کیلومتر به جیرنده میرسید و از آنجا تا روستای داماش برانید. بهتر است یک راهنمای محلی با خود همراه کنید یا با پرسش از رهگذران و ماشینهای عبوری محل رویش گلهای سوسن چلچراغ را بیابید.
زیستگاه حفاظت شدهی نزدیک روستای داماش، تنها رویشگاه سوسن چلچراغ، در بخش عمارلو از توابع شهرستان رودبار است. منطقهای نیمهمرطوب و معتدل که البته گیاهان دیگری همچون اقطی، گرنه، بنفشه، انواع سرخس، گل قاصد، شبدر وحشی نیز در آن میرویند. اما رویشگاه سوسن چلچراغ، بهطور کامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری و حفاظت و با حصاری از سایر قسمتها جدا شده، هرگونه بهرهبرداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست امکانپذیر است؛ چراکه اصطلاحاً تکثیرگریز بوده و علاقهای به تولید مثل ندارد؛ همین امر باعث شده، هر روز بیشتر در معرض انقراض باش
سوسن چلچراغ واژگون، گلی به رنگ روشن است که گلبرگهای آن به سمت بیرون برگشته و به همین سبب پرچم های آن کاملاً دیده میشود. روی گلبرگهای این گل، دانههای برجسته به رنگ بنفش وجود دارد که عطر خاصی را در هوا پراکنده میکنند. برگشتگی گلبرگها و بیرونزدگی پرچمها و همچنین متمایل بودن آن به سمت زمین، تصویری همانند چلچراغ در ذهن تداعی میکند؛ احتمالاً دلیل استفاده از نام سوسن چلچراغ نیز همین باشد.
از سوی دیگر، مردم محلی از نورافشانی این گل در شب سخن میگویند و معتقدند که نام گل را به سبب وجود همین نورها، سوسن چلچراغ گذاشتهاند. علت ساطع شدن نور از این گل، پرچم آن است که قابلیت بازتابش نور را دارد.
در داماش با شروع فصل گلدهی سوسن چلچراغ، مراسمی با عنوان «جشنواره سوسن چلچراغ» برگزار میشود. در این مراسم، رویش این گلهای زیبا را جشن میگیرند و با اجرای موسیقی محلی، رقص محلی و سنتهای بومی از گردشگران استقبال میکنند.